Çocuklar için ya da çocuklarla felsefe Nedir
Çocuklarla/Topluluklarla felsefe, literatürde P4C-philosophy for chilren/community olarak
ifade edilmekte. Aradaki 4 rakamı P4C’nin critical-eleştirel,
creative-yaratıcı, caring-özenli, collaborative-işbirliği başlıklı özellikleri
betimler.
Çocuklarla/Topluluklarla felsefe, çocukların bir araya
gelerek oluşturduğu bir topluluk ile yaptığı derin düşünme eylemi. Bu eyleme ‘felsefi
soruşturma’ diyoruz. Bunun için kullanılan uyaran denilen araçlar ise hikâye,
kısa video ya da bazı görseller olabilir. Ama çoğunlukla hikâye anlatımı tercih
edilmekte.
Uygulama Nasıl?
Yaşları aynı ya da birbirine yakın olan 5-15 kişilik
çocuk grubu, kolaylaştırıcı dediğimiz bir eğitmen ya da öğretmen ile birlikte
bir çember oluşturur. Kolaylaştırıcı, uyaran (hikâye okuyarak) ile soruşturmayı
başlatır ve hikaye okuması sırasında felsefi bir tartışma olabileceğini
düşündüğü yerlerde durarak çocuklara çeşitli açık uçlu sorular sorar.
Çocuklar kendi düşüncelerini ifade ederler ancak cevaplarının
mutlaka gerekçelendirilmesi istenir. Verdikleri cevapların nedenlerini düşünerek
ifade etmeye çalışan çocuklar artık bir düşünme eylemi içerisine girmiştir.
Uygulama sadece analitik düşünme mi içeriyor?
Grup olmaları nedeniyle aynı ya da farklı birden fazla
görüş ortaya çıkacağından her bir çocuk diğerini özenle dinleyecek ve kendi fikrini
ya da görüşünü gözden geçirecektir. Soruşturma içerisinde farklı zamanlarda ya
da sonlarında düşüncesinin nasıl değiştiğini bizzat pratik ederek yaşayan
çocuklar, deneyimledikleri bu duruma gösterdikleri tepkilerle ortaya koydukları
davranışlarla, etik evrensel değerler anlamında da bir öğrenme sürecinde
olacaklardır. Yani çocuklar karşıt
görüşün daha makul ve kendi görüşünün hatalı ya da eksik olduğunu anladıkları
bir durumda bunu kabul edebilme olgunluğuna erişmeyi de öğreneceklerdir.
Bu anlamıyla çocuklar ya da topluluklarla felsefe,
sadece mantıksal bir akıl yürütme yapılan bir düşünme eylemi değil aynı zamanda
bir değerler eğitimi pratiği de içerir.
Nasıl Ortaya Çıkmış?
Çocuklarla felsefenin mucidi, Amerikalı felsefe
profesörü Matthew Lipman’dır. 1960’ların sonlarına doğru, bir okulda yaptığı
sohbet esnasında çocukların birbirleriyle aynı ya da kalıp cevaplar verdiğini
ve soru sormada, sorgulamada yetersiz olduklarını gözlemlemiştir. Bu yüzden geleneksel
eğitim sistemindeki akademik bilgi yüklemesinin yanında, bilginin nasıl
işleneceğinin de öğretilmesi gerektiği fikriyle; Sokrat’ın neden-sonuç ilişkili
akıl yürütme tekniğinin uygulanmasının etkin bir yöntem olduğuna karar
vermiştir. Sonrasında Alman bilim insanı Ann Margaret Sharp ile birlikte
tekniği geliştirerek uygulamalara başlanmıştır.
Kazanımları?
Bilim insanları; yaptıkları uygulamalarda zaman
içinde, çocukların, bilişsel ve duyuşsal alanlarda;
eleştirel düşünme, Yaratıcı düşünme, mantıksal akıl
yürütme, mantıklı ile mantıksızı ayırt edebilme, kendini ifade edebilme, dili
etkin kullanma, özgüven, adil eleştiriyi kabul edebilme, özenle dinleme ve
özenli davranma vb. konularda belirgin bir şekilde geliştiğini tespit
etmişlerdir.
1970’lerde bu yana Dünya ‘da birçok ülkede yaygın
olarak kullanılan çocuklar için felsefe, 60’dan fazla ülkede eğitime entegre
edilmiş ve, UNESCO tarafından “yurttaşlık eğitimi için mükemmel bir yöntem”
statüsünde kabul edilmiştir.